Tradycje świąteczne, choć różnią się, mają wspólny mianownik – celebrację miłości, rodziny i wspólnoty. Każdy kraj przeżywa święta w unikalny sposób, co sprawia, że poznawanie obrządków wigilijnych jest niezwykle fascynujące. Od malowniczych parad w Ameryce Południowej po spokojne ceremonie w Europie, zwyczaje odzwierciedlają lokalne wierzenia, historię i kulturę.
Zapraszamy na podróż, dzięki której poznacie dziwne, piękne, straszne rytuały naszych dalekich i bliższych sąsiadów.
Polska: Wigilia i opłatek.
W Polsce Boże Narodzenie jest obchodzone w sposób bardzo uroczysty, a najważniejszym dniem jest Wigilia. Wieczerza rozpoczyna się, gdy na niebie pojawi się pierwsza gwiazdka, symbolizująca Gwiazdę Betlejemską. Na stole stawia się dwanaście potraw, a pod obrusem układa siano, na pamiątkę stajenki, w której narodził się Jezus.
Sam opłatek jest tradycją charakterystyczną dla naszego kraju i spotykaną sporadycznie na świecie (głównie tam, gdzie występują skupiska Polaków). Choć to skromny chlebek, bo jedynie z mąki i wody, ciężko wyobrazić sobie święta bez niego. Najpiękniejsze i zgodne z prawem kanonicznym opłatki najlepiej kupić z małej manufaktury, jak rodzinne Oblatum, które wypieka je dla nas metodami rzemieślniczymi niemal od 100 lat.
Podczas Wigilii Polacy dzielą się opłatkiem, składając sobie życzenia. Po wieczerzy wiele rodzin udaje się na Pasterkę – uroczystą mszę odprawianą o północy.
Filipiny: Simbang Gabi.
Ważnym zwyczajem tego kraju jest Simbang Gabi – dziewięciodniowa seria mszy odprawianych o świcie, które kończą się w noc Bożego Narodzenia. Tradycja ta ma korzenie w czasach kolonialnych, kiedy to rolnicy uczestniczyli w mszach przed rozpoczęciem pracy na polu.
Japonia: KFC na Wigilię i kurisumasu keeki.
Japończycy nie traktują Bożego Narodzenia w sposób religijny, a komercyjny. Nietypowym zwyczajem jest tu wizyta w KFC na Wigilię. Ta tradycja rozpoczęła się w latach 70., kampanią marketingową „Kentucky for Christmas” („Kurisumasu ni wa Kentakkii”). Dziś wielu Japończyków rezerwuje stolik z wyprzedzeniem, by zjeść specjalną wersję panierowanego kurczaka, wybierając się do KFC całą rodziną.
Inną tradycją jest przygotowywanie kurisumasu keeki – świątecznego ciasta truskawkowego z bitą śmietaną, które symbolizuje radość i nadzieję.
Islandia: Jólasveinar.
Islandia ma tradycję związaną z Jólasveinar, czyli braćmi -trzynastoma Świętymi Mikołajami. Pojedynczo odwiedzają dzieci przez 13 nocy przed Bożym Narodzeniem. Przynoszą drobne prezenty do butów lub zgniłego ziemniaka (nasz odpowiednik rózgi). Każdy skrzat ma specyficzną osobowość i płata związane z nią figle, co czyni islandzkie święta wyjątkowo barwnymi. Jakie mają imiona? M.in.: Postrach Owiec, Lizacz Łyżek, Trzaskacz Drzwiami czy Złodziej Kiełbasek.
Norwegia: miotły, Julenek i Nisse.
Norwegowie obchodzą święta z wielką radością, a ich zwyczaje mają korzenie w folklorze. Co robią Norwegowie? Np. ukrywają miotły przed Wigilią, aby chronić się przed złymi mocami. Tradycja ta wywodzi się z wierzeń, że w wigilijną noc czarownice i złe duchy wychodzą na żer i szukają środków transportu.
Innym symbolem świąt jest Julenek – snop zboża, który wystawia się na dworze, aby ptaki mogły się pożywić. To wyraz szacunku dla natury i zapewnienie sobie urodzaju w nadchodzącym roku. Ważną postacią jest tam Nisse – skrzat, który opiekuje się domem i jego mieszkańcami. W Wigilię dzieci zostawiają mu owsiankę z masłem, aby zapewnić sobie jego przychylność.
Włochy: La Befana.
Wyjątkowym elementem świąt jest La Befana. To dobra, choć stara i brzydka czarownica, która w nocy z 5 na 6 stycznia, przynosi grzecznym dzieciom prezenty i słodycze, a niegrzecznym bryłkę węgla. Według legendy przegapiła wizytę Trzech Króli u Jezusa i od tego czasu wędruje po świecie, rozdając prezenty w nadziei, że któregoś dnia znajdzie Zbawiciela.
Australia: Boże Narodzenie na plaży i Carols by Candlelight.
W Australii Boże Narodzenie przypada na środek lata. Australijczycy obchodzą więc święta na plaży, organizując pikniki, grillowanie i kąpiele w oceanie. Typowym posiłkiem jest grillowane mięso, owoce morza, świeże sałatki i lody. Święty Mikołaj często pojawia się w stroju kąpielowym i na desce surfingowej.
W wielu miastach odbywają się Carols by Candlelight – koncerty kolęd na świeżym powietrzu. Ludzie zbierają się, aby wspólnie śpiewać i cieszyć się świąteczną atmosferą.
Niemcy: Krampuslauf.
W Niemczech, Bawarii i Austrii popularny jest Krampuslauf, czyli pochód Krampusa – pół kozła, pół demonicznego stwora. Według legend karze on niegrzeczne dzieci, porywając je. Przebrani w maski i kostiumy uczestnicy paradują ulicami, strasząc i bawiąc widzów.
Hiszpania: El Caganer, Caga Tió i El Gordo.
W Hiszpanii 22 grudnia to dzień loterii świątecznej, znanej jako El Gordo (Gruby). To jedna z największych loterii na świecie.
Inną interesującą tradycją jest Caga Tió z Katalonii. To drewniany pień, który dzieci „karmią” słodyczami i przykrywają kocem, naklejając mu buzię i oczy. W Wigilię uderzają go kijami, śpiewając specjalne piosenki, a pień „wydaje” słodycze i prezenty.
W Katalonii w szopkach bożonarodzeniowych znajduje się postać El Caganer – figurka człowieka w akcie defekacji. Tradycja ta ma symbolizować żyzność ziemi i przynosić szczęście. Zostanie twarzą (a raczej pupą) El Cagner to zaszczyt, rezerwowany dla znanych osób.
Finlandia: Joulupukki i Sauna.
W Finlandii najważniejszą postacią jest Joulupukki – fiński Święty Mikołaj, który mieszka w Laponii. Dzieci mogą napisać list do Joulupukki, a niektóre mają nawet okazję odwiedzić jego wioskę w Rovaniemi.
Fińskie święta to także czas spędzany w saunie. Tradycyjnie, wigilijny wieczór rozpoczyna się od relaksującej kąpieli, co ma symbolizować oczyszczenie i przygotowanie na nadejście nowego roku. Po saunie rodziny zasiadają do uroczystej kolacji.
Wenezuela: rolkami na mszę.
W Caracas, stolicy Wenezueli, istnieje wyjątkowa tradycja uczestniczenia w porannej Mszy św. Bożonarodzeniowej na rolkach. Ulice są specjalnie zamykane dla ruchu samochodowego, aby ludzie mogli bezpiecznie dotrzeć do kościoła. Po mszy rodziny wracają do domów na świąteczne śniadanie, składające się z tamales – tradycyjnych kukurydzianych ciasteczek nadziewanych mięsem i warzywami.
Grecja: Kalikantzaroi i świąteczny chleb.
M.in. w Grecji obok tradycyjnych katolickich obrzędów, istnieją wierzenia związane z Kalikantzaroi – złośliwymi stworzeniami, które wychodzą na powierzchnię w okresie Bożego Narodzenia. Aby je odstraszyć, Grecy palą kadzidło i kładą na stole specjalny chleb – „Christopsomo”, który ma im zapewnić ochronę i błogosławieństwo.
Boże Narodzenie to czas magii i radości, a różnorodne tradycje z całego świata dodają mu wyjątkowego charakteru. Niezależnie od tego, czy świętujemy w Polsce, na plaży w Australii, czy w saunie w Finlandii, każde miejsce ma swoje unikalne zwyczaje, które podkreślają znaczenie przebaczenia, wspólnoty i świątecznego ducha. Warto poznać te obrzędy, aby docenić bogactwo kultur oraz czerpać inspirację do tworzenia własnych, niepowtarzalnych świątecznych rytuałów.